POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ

ŚLUZY

INNE OBIEKTY

KANAŁ KŁODNICKI

FOTOGALERIA

ARCHIWUM

  Pomimo coraz powszechniejszego wykorzystywania wciąż udoskonalanych śluz nie zrezygnowano całkowicie ze stosowania pochylni. Jak wcześniej wspomniano z pewnością znajdziemy je w Chinach, a niektóre źródła każą doszukiwać się ich prymitywnych wersji w starożytnym Egipcie. W Europie jako najstarszą wymienia się, zbudowaną w 1200 roku, pochylnię w Spaarndam w pobliżu Haarlem na terenie obecnej Holandii.
Szczególne osiągnięcia w doskonaleniu pochylni odnotowano w Anglii. Na ich rozwiązaniach technicznych wzorowano się przy budowie pochylni Kanału Kłodnickiego, a dokładnie jego odcinka łączącego Gliwice z kopalnią Królowa Luiza w Zabrzu, które powstały w pierwszych latach XIX wieku. Liczne pochylnie były cechą charakterystyczną oddanego do eksploatacji w 1831 roku w USA, łączącego Newark z Phillipsburgiem i przedłużonego następnie do New Jersey, Kanału Morris. Został on ostatecznie zamknięty w 1929 roku i w znacznej części przestał fizycznie istnieć. Nieco później bo w 1844 roku rozpoczęto budowę Kanału Elbląskiego z zachowanymi do dziś i funkcjonującymi pochylniami.
 
W odróżnieniu od Kanału Morris, Kanał Elbląski wraz z pochylniami jest nadal eksploatowany. Unikalne rozwiązania techniczne budowli hydrotechnicznych, a także urządzeń mechanicznych wspomnianych obu kanałów, są dziś zabytkami budownictwa hydrotechnicznego światowej klasy.
Budowy wyżej wspomnianych pochylni, z uwagi na sposób w jaki przemieszczano łodzie zwanych "pochylniami o suchym grzbiecie", z czasem zaniechano. Zastąpiono je pochylniami na których wózek zaopatrzony w zamykaną wannę mógł przewozić łódź wraz z wodą. Pierwsza taka powstała w roku 1839 w pobliżu Glasgow i mogła przenosić jednostki o ładowności 50 ton. Pochylnie tego typu istnieją i pełnią swoją rolę do dziś jak  choćby pochylnie: Ronquieres w Belgii lub St Louis-Arzviller we Francji, gdzie  zastąpiono nią wcześniej istniejące 17 śluz.
Pochylnie nie rozpowszechniły się w stopniu porównywalnym do śluz, a jednym z powodów było zapewne pojawienie się jeszcze innych budowli hydrotechnicznych umożliwiających pokonywanie jeszcze większych różnic poziomów wody.

PODNOŚNIE (ang. boat lift) 

     Zadaniem podnośni statków jest pionowe przeniesienie wanny z wodą i statkiem z niskiego na wysoki poziom wody lub odwrotnie. Zgodnie z prawem Archimedesa ciężar wanny jest stały bez względu na to czy jest napełniona tylko wodą, czy znajduje się w niej woda i statek. Wystarczy zrównoważyć ciężar wanny, aby stosunkowo niewielka siła pokonująca siły tarcia wprawiła cały układ w ruch. Pomysłodawcą i projektantem pierwszych podnośni był James Anderson, który swój projekt opublikował w Edynburgu w roku 1794. Pierwsze, niezbyt udane próby podnośni odbyły się w Tardebigge w Anglii. W pełni funkcjonalnych 7 podnośni zbudowano w latach 1834-1867 na kanale Grand Western, również w Anglii. Przenosiły one jednostki o nośności 8 ton. W roku 1875 oddano do użytku podnośnię Anderton w pobliżu Northwich. Podczas budowy Kanału Centralnego w Belgii zastosowanie podnośni pozwoliło pokonać spad wody wynoszący 64 m na odcinku 7 km. Zbudowano tam 4 podnośnie, a pierwsza z nich w Louviere wg projektu Edwina Clarka, została oddana do eksploatacji w 1888 roku.
    Można by wymienić jeszcze wiele podnośni, które oddawane były do użytku co kilka lat na różnych kanałach. Wiele z nich pracuje do dziś, niektóre, odrestaurowane, zachowane są jako zabytki techniki jak np podnośnia Henrichenburg - Waltrop w Niemczech, która rozpoczęła pracę w roku 1899. Do końca XIX wieku zbudowanych zostało 31 podnośni.


    Początek XX wieku zaznaczył się intensyfikacją prac projektowych i ustawodawczych związanych z planami budowy kanału Dunaj-Odra-Łaba.
W 1903 roku ogłoszono międzynarodowy konkurs na zaprojektowanie urządzeń umożliwiających pokonanie dużych różnic poziomów wody, jakie występowały na przewidywanej trasie kanału. Najwyższą ocenę uzyskał projekt pochylni, a drugą nagrodę uzyskał projekt podnośni obrotowej, która do konkursu została zgłoszona, jako „projekt Hindengurg„. Choć do budowy kanału nie doszło, zastosowanie wspomnianej podnośni obrotowej rozważała firma MAN przy budowie innego kanału - Hawela-Odra, a konkretnie w Niederfinow. Ostatecznie zdecydowano się na układ 4 śluz, które w roku 1934 zastąpiono podnośnią, dziś już zabytkową.
 








    Niemal 100 lat po ukazaniu się „projektu Hindenburg” zbudowana została podnośnia obrotowa Falkirk Wheel, której projekt powstał w brytyjskiej firmie Butterley Engineering.

      Patrząc na animację, porównującą stary projekt z nowoczesną podnośnią, nasuwa się myśl, że Falkirk Wheel jest rozwinięciem idei projektu z przed 100 lat.

        Warto jeszcze wspomnieć, że najnowsza podnośnia, oddana do użytku w 2016 roku przy Tamie Trzech Przełomów, pokonuje różnicę poziomów wody przekraczającą 100 metrów.